Αναζητώντας τον Χαμένο (Αναλογικό) Ήχο:
Naxatras III - Magnetic Fidelity LP/Duplicated Master.

Για να είμαι ειλικρινής πριν θέσω σε κίνηση τις συνεννοήσεις, οι οποίες τελικώς οδήγησαν στο συγκεκριμένο κείμενο, έκανα μια σχετική έρευνα, για να πάρω μια γεύση του ήχου των Naxatras. Δεν είναι δύσκολο να βρει κανείς σχετικό υλικό στο YouTube και μπορεί κανείς να προσπελάσει τα σχετικά προφίλ στο Discogs και στο Bandcamp, καθώς επίσης και το προφίλ της Magnetic Fidelity στο Soundcloud για να πάρει μια γεύση του ύφους τους και του ήχου τους. Προσωπικά, βρήκα το άκουσμα ενδιαφέρον και ευχάριστο, παρά το γεγονός ότι αναγνωρίζω ότι το μουσικό είδος που φαίνεται να υπηρετούν οι Naxatras (ροκ/ψυχεδέλεια) δεν ακούγεται συχνά στα “σαλόνια” της πλειοψηφίας των audiophiles.
Από τους ειδήμονες, το “III” κρίνεται ως αντιπροσωπευτικός της πορείας του γκρουπ και, ίσως, ο καλύτερός δίσκος τους μέχρι σήμερα. Στο διαδίκτυο μπορεί, φυσικά, να βρει κάποιος κριτικές, από τις οποίες οι πλέον ενδιαφέρουσες, κατά την γνώμη μου, είναι του Χρήστου Κατσίμπα στο Rockinathens.gr, του Πάνου Δρόλια στο Rockhard.gr και της Τατιάνας Μαρούλη στο Greekrebels.gr. Εδώ, φυσικά, δεν θα ασχοληθούμε με το Naxatras III με μουσικά κριτήρια, περιοριζόμενοι στην τεχνική πλευρά των δύο μέσων που είχαμε στην διάθεσή μας.

Το άλμπουμ είναι μια πολύ φροντισμένη παραγωγή, με τριπλό αναδιπλούμενο εξώφυλλο (triple-gatefold) και ενδιαφέροντα γραφικά του Χριστόφορου Τουμαζάτου (Chris RW). Από αυτή την πλευρά είναι ένα πραγματικό απόκτημα για μια δισκοθήκη, δικαιώνοντας τις απόψεις των φίλων του βινυλίου οι οποίοι θεωρούν ότι η αίσθηση των εξωφύλλων στους δίσκους είναι αξεπέραστη. Δεν έπιασα στα χέρια μου το CD, αλλά είμαι σχεδόν σίγουρος ότι θα “χλομιάζει” μπροστά στην υπερπαραγωγή της βινυλιακής έκδοσης.
Η έκδοση του Duplicated Master είναι σαφώς πιο λιτή. Οι έξι πλευρές του δίσκου απαιτούν δύο reels half track/15ips και το ξύλινο κουτί περιέχει ισάριθμες ATR Master με το χαρακτηριστικό ιριδίζον μπλε χρώμα, ένα συνοδευτικό ένθετο με το artwork καθώς και το πιστοποιητικό γνησιότητας του αντίγραφου.
Η ακρόαση των δίσκων έγινε στο γνωστό Linn Sondek LP12 (με κεφαλή Linn Karma και βραχίονα Linn Ittok) με προενισχυτή phono τον Rotel RHQ-10 “Michi”, ενώ οι ταινίες έπαιξαν στο Tandberg TD20A SE. Το υπόλοιπο σύστημα ήταν το σύνηθες, περιλαμβάνοντας τον προενισχυτή Melos Plus Series Line, τον τελικό ενισχυτή Parasound HCA-3500 και τα ηχεία ATC SCM-50PSL.

Ακούγοντας το Naxatras III, το πρώτο πράγμα το οποίο γίνεται σαφές είναι ό,τι, πράγματι, έχεις να κάνεις με μια παραγωγή η οποία έχει μια δική της, αρκετά ξεχωριστή ηχητική ταυτότητα. Σε κάποια από τις κριτικές που διάβασα, αναφέρεται κάτι περί επιστροφής στον ήχο των 70s, μια φράση η οποία είναι -πιθανώς- αρκούντως περιγραφική αν μιλάμε για την αισθητική των συνθέσεων του γκρουπ, αλλά καθόλου ακριβής αν αναφέρεται στον ήχο του δίσκου. Θα ήμασταν πολύ τυχεροί αν τα υπερ-συγκροτήματα εκείνης της εποχής εγγράφονταν με αυτό τον τρόπο και τα αντίστοιχα βινύλια ακούγονταν όπως το περί ου ο λόγος και όχι ως μια ανηλεώς κομπρεσαρισμένη λάσπη (με ελάχιστες εξαιρέσεις, εννοείται). Το αποτέλεσμα θα ήταν πολύ πιο περιγραφικό για τις ικανότητες των δημιουργών της εποχής.
Το “III” είναι ένα άκουσμα με αίσθηση αμεσότητας, και εγγύτητας, πλήρες και ισορροπημένο, το οποίο ξαφνιάζει ευχάριστα με τις δυναμικές αντιθέσεις που περιέχει. Εν προκειμένω, η έννοια της ισορροπίας είναι κρίσιμη. Τα επτά, συνολικά κομμάτια του δίσκου απέχουν πολύ από το να κινούνται σε ένα παρόμοιο δυναμικό προφίλ και περιλαμβάνουν περάσματα εξαιρετικά έντονα, με πολύ ενέργεια που γεμίζουν εντυπωσιακά τον χώρο ανάμεσα στα ηχεία αλλά και σημεία εξαιρετικής ηρεμίας, όπου μπορείς, άνετα να “ακούσεις” τον χώρο όπου έγινε η ηχογράφηση. Η απουσία συμπίεσης είναι εμφανής και το τελικό αποτέλεσμα έχει έναν απτό ρεαλισμό, αισθάνεσαι ότι πραγματικά βρίσκεσαι στον ίδιο χώρο με το γκρουπ χωρίς να μεσολαβούν πολλά πράγματα. Με δεδομένο το είδος της μουσικής, αυτό θα μπορούσε να είναι και καταπιεστικό, αλλά προς κατάπληξη όλων όσοι το άκουσαν, αυτό δεν συμβαίνει καθόλου. Είναι πολύ πιθανόν αυτή η αίσθηση να οφείλεται στον τρόπο με τον οποίο έγινε η ηχογράφηση, με λήψη του ήχου από τους ενισχυτές των οργάνων, απευθείας μείξη σε δύο κανάλια χωρίς μεσολάβηση πολυκαναλικής ταινίας, στην μίνιμαλ και πλήρως αναλογική φύση όλης της αλυσίδας ή στις ατομικές ικανότητες των μελών του γκρουπ και του Agnew. Το πιθανότερο είναι ότι όλα αυτά έχουν παίξει τον ρόλο τους στο τελικό αποτέλεσμα το οποίο είναι πραγματικά εξαιρετικά φυσικό.

Tο LP του Naxatras III.

Η χάραξη και η παραγωγή του LP είναι μια από τις καλύτερες που έχει τύχει να πέσουν στα χέρια μου και μπορεί να συγκριθεί μόνο με εξειδικευμένα, audiophile super-cuts όπως είναι κάποιοι δίσκοι της Mobile Fidelity, κάποιες εκδόσεις του πάλαι ποτέ Stereoplay, οι σύγχρονες εκτυπώσεις της Opus3 και κάποιες της ESA Records, με έμφαση στις δύο πρώτες, επειδή αυτές προσπάθησαν να συστήσουν “επώνυμες” εγγραφές ποπ/ροκ και παρεμφερών ειδών στους απαιτητικούς ακροατές. Ο θόρυβος επιφανείας είναι εξαιρετικά χαμηλός και κάποιες στιγμές δεν ακούγεται καθόλου, αφήνοντας, στα fade-out ορισμένων κομματιών, τον (ελάχιστο) θόρυβο του μάστερ να έλθει σταδιακά σε πρώτο πλάνο και να περάσει στα ηχεία. Η εκτύπωση φαίνεται επίσης εξαιρετικής ποιότητας, καθώς οι δίσκοι δεν είχαν κανενός είδους μηχανική παραμόρφωση η οποία να δημιουργεί θορύβους πολύ χαμηλών συχνοτήτων. Σε γενικές γραμμές το Naxatras III είναι ένας δίσκος που μπορεί να φέρει το σύστημα πλατό/βραχίονας/κεφαλή σε δύσκολη θέση γιατί είναι τόσο ήσυχος που αποκαλύπτει πραγματικά προβλήματα ιχνηλάτησης. Υπήρξαν κάποια σημεία στα οποία το Linn έβγαλε ένα πολύ ήπιο αλλά, πάντως, ευδιάκριτο, αν δώσεις την σχετική προσοχή, “γρέζι”. Η στερεοφωνική εικόνα είναι, όπως και η συνολική παραγωγή, πειθαρχημένη και λιτή, με τα ηχητικά αντικείμενα σε σωστή κλίμακα, χωρίς να επιζητεί να “θαμπώσει” τον ακροατή με υπερβολές. Υπηρετεί και αυτή την φυσική αίσθηση που δημιουργεί η ηχογράφηση και δείχνει να είναι κομμένη και ραμμένη στις δυνατότητες του μέσου.

Το αντίγραφο δεύτερης γενιάς του Naxatras III.

Τούτων λεχθέντων, το duplicated master κινήθηκε σε ένα εντελώς διαφορετικό επίπεδο ποιότητας παρά το γεγονός ότι οι συνθήκες ακρόασής του δεν ήταν οι ιδανικές, με το TD20A SE να “χάνει” ψηλά (όπως αναφέρεται στην αντίστοιχη σελίδα), στερώντας λίγο την αίσθηση του αέρα. Επιπροσθέτως, οι ταινίες της Magnetic Fidelity είναι βελτιστοποιημένες για μαγνητικές κεφαλές με διάκενο μεταξύ των τρακ 0.75mm, ενώ το TD20A SE έχει διάκενο 2mm και κατά τον Jesus, αυτή η ασυμβατότητα μειώνει τον λόγο σήματος προς θόρυβο κατά 2-3dB και μπορεί να επιφέρει μια ενίσχυση των χαμηλών συχνοτήτων λόγω της διαρροής μαγνητικής ροής με μεγάλα μήκη κύματος (fringe effect). Με όλα αυτά ως δεδομένα, η ταινία ακούστηκε με πολύ καλύτερα δυναμικά και καλύτερη σε λεπτομέρειες στην μεσαία περιοχή και με ακόμη χαμηλότερο θόρυβο σε σχέση με το βινύλιο. Η εντύπωση που αποκομίζεις, είναι ότι το αποτέλεσμα είναι πιο πλήρες και πιο αληθινό, με το LP, συγκριτικά, να ακούγεται κάπως “λίγο”, μηχανικό και άδειο, παρά το γεγονός ότι πολύ ψηλά, στο συγκεκριμένο set-up, υπάρχει περισσότερη πληροφορία και αίσθηση έκτασης στον δίσκο. Η συνολική αισθητική της στερεοφωνικής εικόνας δεν άλλαξε, αλλά ο εστιασμός των ηχητικών πηγών έγινε περισσότερο σαφής και υπήρχε η αίσθηση ότι το τελικό αποτέλεσμα ήταν πιο πειθαρχημένο και περισσότερο ανάγλυφο.

Συνοψίζοντας...

... σε ό,τι αφορά το ίδιο το Naxatras III, τόσο στην έκδοση του LP όσο και στην έκδοση της ταινίας, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι έχουμε να κάνουμε με μια παραγωγή αναφοράς, από κάθε άποψη. Τα δύο μέσα είναι πολύ υψηλής ποιότητας με το LP να είναι ένα από τα καλύτερα που έχουμε ακούσει, από την άποψη της χάραξης και της εκτύπωσης. Αν σας ενδιαφέρει, έστω και λίγο, το συγκεκριμένο μουσικό είδος, θα πρέπει να το αποκτήσετε οπωσδήποτε. Αλλά ακόμη και αν δεν κινείται κάποιος στον χώρο του αναλογικού ήχου, υπάρχει το CD καθώς και έκδοση σε αρχεία, τα οποία, σίγουρα, αξίζουν της προσοχής του.
Η σύγκριση μεταξύ της χάραξης σε βινύλιο και του πρώτης γενιάς αντιγράφου της ταινίας μάστερ, δεν αφήνει, είναι η αλήθεια, πολλά περιθώρια στο πρώτο, ακόμη και αν πρόκειται για μια πολύ προσεγμένη σε όλα τα επίπεδα δουλειά, όπως το Naxatras III. Σαφώς, ψηφίζουμε ταινία!

Σε ό,τι αφορά την γενικότερη εμπειρία, ήταν η πρώτη φορά που είχαμε την ευκαιρία, το απαραίτητο χρόνο και επαρκείς πληροφορίες για να αποκομίσουμε μια καλή ιδέα των δυνατοτήτων που έχει μια πλήρως αναλογική ηχογράφηση σήμερα και το συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι οι δυνατότητες αυτές είναι πολύ υψηλές αρκεί κανείς να τις γνωρίζει και να τις χρησιμοποιήσει έχοντας ως στόχο το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Γίνεται, επίσης, σαφές ότι, ως σύνολο διαδικασιών, μια αναλογική παραγωγή είναι πολύ πιο απαιτητική ως προς τις προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται, από την δημιουργία του πρώτου μάστερ και την χάραξη/εκτύπωση του δίσκου μέχρι την δημιουργία του αντίγραφου πρώτης γενιάς.
Τις απαιτήσεις που έχει ένα σύστημα ανάγνωσης βινυλίου, λίγο πολύ τις γνωρίζαμε επειδή τα συγκεκριμένα προϊόντα είναι ενεργά στην αγορά συνεχώς επί δεκαετίας και υπάρχει μια συνεχής γραμμή εξέλιξης της τεχνολογίας τους, αλλά το playback ταινιών και μάλιστα σε τόσο υψηλό επίπεδο, ανοίγει ένα νέο πεδίο ενασχόλησης και προβληματισμών καθώς η εξέλιξη των μαγνητοφώνων, η σχεδιαστική τους προσέγγιση και η γνώση γύρω από το τι επηρεάζει την ποιότητά τους σταματά στα 80s.
Δεδομένης μιας κορυφαίας παραγωγής σε ταινία (και υπάρχουν ήδη κάποιες σοβαρές εκδόσεις), ποιές είναι οι δυνατότητες που έχει κανείς σήμερα να την ακούσει σωστά; Η προφανής λύση είναι να προμηθευτεί ένα καινούριο μαγνητόφωνο R2R, αλλά, προς το παρόν, η αγορά είναι επιεικώς, ανώριμη στο να να υποστηρίξει την ζήτηση με αντίστοιχα μοντέλα. Εναλλακτικά, η λύση μιας μεταχειρισμένης (η παλαιότερης, σε αποστρατεία) συσκευής, είναι μια πολύ πιο “εύκολη” επιλογή, με τα εισαγωγικά να υπογραμμίζουν την ανάγκη να εφαρμοστεί μια σωστή διαδικασία συντήρησης και ρυθμίσεων αλλά και να προσαρμοστούν τα εργαλεία αξιολόγησης που έχουμε στην διάθεσή μας σήμερα στις λειτουργικές ιδιαιτερότητες αυτών των συσκευών (κάτι που μόνο εύκολο δεν είναι).

Η εμπειρία μας από την επαναφορά του TD20A SE σε ενεργό δράση ήταν ιδιαίτερα διδακτική: Μπορεί ένα αντίγραφο μάστερ να αποτελεί μια εξαιρετική αναλογική πηγή αλλά η αναπαραγωγή του θα πρέπει να γίνει με αντίστοιχο σεβασμό και επίγνωση των πολλών παραμέτρων που καθορίζουν την απόδοση της αντίστοιχης μηχανής, επειδή οι απαιτήσεις σε θέματα συμβατότητας μεταξύ των μηχανών ταινίας είναι πολύ πιο σύνθετες. Προσωπικά, έχω την υποψία ότι οι περισσότεροι audiophiles έχουν (έχουμε) κακομάθει ελαφρώς και δεν είμαστε ψυχολογικά (και από πλευράς γνώσεων) έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε την πρόκληση. Η ψηφιακή τεχνολογία σπανίως έχει απαιτήσεις τακτικής συντήρησης και ρυθμίσεων και, ακόμη και την εποχή των CD player, η ιδέα των αναλώσιμων εξαρτημάτων έπαιρνε, απλώς, την μορφή μιας σπάνιας, δυσάρεστης εμπειρίας, όταν κάποια οπτική κεφαλή παρέδιδε το πνεύμα. Αν ένα πλατό και ένας βραχίονας φαντάζουν απαιτητικά, τι μπορεί να πει κανείς για τις ανάγκες ενός μαγνητοφώνου σε μηχανικές και ηλεκτρικές ρυθμίσεις;
Το τελικό συμπέρασμα, επί όλων αυτών, είναι ότι αν κάποιος θέλει να έχει μια πραγματική αίσθηση του αναλογικού ήχου στο ανώτερο δυνατό επίπεδο, θα πρέπει να θέσει ως στόχο την ακρόαση ταινιών που έχουν προκύψει ως άμεσα αντίγραφα ενός αναλογικού μάστερ, κάτω από τις βέλτιστες συνθήκες, την δημιουργία μιας μικρής συλλογής και την απόκτηση ενός μαγνητοφώνου, ανάλογης ποιότητας. Δύσκολο; σαφώς. Δαπανηρό; εννοείται. Μπελάς; οπωσδήποτε. Αλλά από πότε αυτά ήταν πραγματικές δυσκολίες, ικανές να εμποδίσουν τους audiophiles στην αέναη αναζήτηση της υψηλότερης πιστότητας;