M2Tech Joplin

Το Joplin αντικατέστησε τον προενισχυτή phono αναφοράς που χρησιμοποιώ σε τακτική βάση (Rotel RHQ-10) και οδηγήθηκε από τον γνωστό συνδυασμό Linn Sondek LP12/Ittok/Karma. Ένα θέμα που θα πρέπει να αντιμετωπίσει ο χρήστης, στο σημείο αυτό, είναι ο σωστός τερματισμός της κεφαλής του. O μετατροπέας δεν παρέχει δυνατότητα αλλαγής της αντίστασης εισόδου του (η οποία είναι 47kΩ, κατάλληλη για κεφαλές κινητού μαγνήτη και για τις περισσότερες κινητού πηνίου υψηλής εξόδου) και προτείνει την χρήση παράλληλων αντιστάσεων με το γνωστό τρικ του προσαρμογέα RCA 2-σε-1 και dummy βύσματα με αντιστάσεις στο εσωτερικό τους. Στην πράξη, το μόνο που έχεις να κάνεις είναι να φτιάξεις δύο τέτοια βύσματα με την αντίσταση που προτείνει ο κατασκευαστής της κεφαλής. Επειδή η αντίσταση εισόδου είναι αρκετά μεγάλη, ο παράλληλος συνδυασμός της κάθε εξωτερικής αντίστασης με την εσωτερική της συσκευή ελάχιστα διαφέρει από την αντίσταση των μερικών εκατοντάδων Ω που, κατά πάσα πιθανότητα, χρειάζεται η κεφαλή.
Ο μετατροπέας συνδέθηκε στο υπόλοιπο, γνωστό, σύστημα μέσω της εξόδου S/PDIF (Esoteric D70, Melos Plus Series Line, Parasound HCA3500, ATC SCM-50PSL). Ένα πρόβλημα που συνάντησα ήταν ότι ο D70 δεν υποστηρίζει sample rates μεγαλύτερα των 24/96 στις συμβατικές του εισόδους. Για ακροάσεις στα 24/192 χρησιμοποίησα τον Mytek Stereo192-DSD δoκιμή για τον οποίο μπορείτε να διαβάσετε εδώ.
Αυτές οι συνδέσεις χρησιμοποιήθηκαν για την αξιολόγηση, σε πραγματικό χρόνο, του Joplin, σε ρυθμό -μπορεί να πει κανείς- ψηφιακού προενισχυτή phono. Η αξιολόγησή του σε θέματα ψηφιοποίησης και δημιουργίας αρχείων έγινε με την σύνδεσή του, μέσω θύρας USB, με υπολογιστή. Η εγκατάσταση των drivers έγινε χωρίς κανένα πρόβλημα αλλά, εδώ, δεν έχουμε να κάνουμε με έναν απλό DAC.

Εκτός του driver σημαντικό ρόλο παίζει το πρόγραμμα ηχογράφησης που θα χρησιμοποιηθεί. Η δοκιμή έγινε με την τελευταία έκδοση του Audacity η οποία επιτρέπει την αποθήκευση και επεξεργασία streams 24/192. Δεν έχουν όλα τα προγράμματα παρόμοιες δυνατότητες και δεν μπόρεσα να βρω κάποια open source εφαρμογή σε περιβάλλον Windows που να μπορεί να διαχειριστεί αρχεία πάνω από 192kHz. Για πολύ σοβαρή δουλειά θα πρέπει, ίσως, να καταφύγει κανείς σε κάποιο από τα γνωστά πακέτα που χρησιμοποιούνται και σε περιβάλλον στούντιο. Ρόλο παίζουν, επίσης, και οι προδιαγραφές του υπολογιστή. Σε πλήρη ανάπτυξη ένα τέτοιο σύστημα δεν απαιτεί μόνο διαχείριση σήματος εισόδου υψηλής ανάλυσης αλλά και μιας γραμμής εξόδου (για monitoring). Αν απαιτείτε υψηλή ανάλυση και στη γραμμή αυτή και μάλιστα μέσω κάποιου USB DAC, ξεχάστε τα διάφορα αναιμικά notebooks ή εκείνο το laptop της περασμένης δεκαετίας. Θα χρειαστείτε έναν καλό υπολογιστή. Η πράξη μας έδειξε ότι τα προβλήματα μπορεί να είναι αρκετά δυσδιάκριτα (τυχαία dropouts ελάχιστης διάρκειας) ή εκνευριστικά ευδιάκριτα (απώλεια του συγχρονισμού στο τέλος ενός εικοσάλεπτου κομματιού). Οι ηχογραφήσεις που παρατίθενται στο τέλος του κειμένου έγιναν με αυτό το setup. Τα αρχεία είναι FLAC (για λόγους οικονομίας χώρου). Αποφασίσαμε η ρύθμιση της στάθμης να γίνει με την βοήθεια του οργάνου μέτρησης του Joplin και όχι με τον χονδρικό τρόπο που προτείνει η M2Tech. Η διαδικασία δεν είναι δύσκολη (απλώς βαρετή) αλλά ανακαλύψαμε ότι το ενδεικτικό υπερφόρτωσης του μετατροπέα παραείναι αυστηρό καθώς φαίνεται να ενεργοποιείται σε στάθμη αρκετά χαμηλή. Τα αρχεία που παραθέτουμε έχουν ακολουθήσει αυστηρά τις ενδείξεις του μετατροπέα αν και στην πράξη φαίνεται ότι μερικές αιχμές μπορείς να τις αφήσεις χωρίς το παραμικρό πρόβλημα.

Η αξιολόγηση της ηχητικής συμπεριφοράς του Joplin έγινε σε δύο φάσεις, με την πρώτη να περιλαμβάνει ακροάσεις αναλογικών δίσκων απευθείας μέσω της ψηφιακής εξόδου και την δεύτερη να περιλαμβάνει ακροάσεις αρχείων που δημιουργήθηκαν μέσω της θύρας USB.
To πρώτο στοιχείο (και ίσως το σημαντικότερο) που προκύπτει από την ακρόαση του Joplin είναι ότι, αν υπάρχει, ο “ψηφιακός” ήχος βρίσκεται, μάλλον, στις παραγωγές και όχι στις συσκευές. Αυτό είναι ένα συμπέρασμα που προκύπτει εύκολα από το γεγονός ότι το σύστημα με τον Joplin διατήρησε σε μέγιστο βαθμό τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του βινυλίου, παρά το γεγονός ότι μεταξύ της κεφαλής και του προενισχυτή γραμμής εισήχθησαν δύο ψηφιακές επεξεργασίες (a/d και d/a). Αυτό που πήρα ήταν το γνωστό, πληθωρικό αλλά όχι ενοχλητικό, χαμηλό του Sondek, η αρκετά καλή, σαφώς καθορισμένη μεταξύ των ηχείων, στερεοφωνική εικόνα και οι ευχάριστες υψηλές συχνότητες με το πολύ καλό σώμα και τις αποσβέσεις που έχω συνηθίσει. Επίσης, το σύστημα ακούστηκε λίγο καλύτερα σε σχέση με αυτό του RHQ-10 σε θέματα λεπτομέρειας και δυναμικών, αλλά, φυσικά, αυτό μπορεί να οφείλεται σε πολλούς παράγοντες, όπως ο πολύ χαμηλός θόρυβος και η εξαιρετική ακρίβεια αποέμφασης του Joplin και όχι σε αυτή καθαυτή την ψηφιακή αρχιτεκτονική της συσκευής. Συμπερασματικά, κατά την προσωπική μου άποψη, δεν θα πρέπει να μιλάει κανείς απλώς για μια διαφανή συσκευή (όπως για παράδειγμα μιλάμε για έναν διαφανή μετατροπέα USB/SPDIF) αλλά για μια απολύτως αξιόπιστη πρόταση σε επίπεδο προενισχυτή phono που φαίνεται να λύνει πολλά από τα προβλήματα των συμβατικών συσκευών.

Η ακρόαση αρχείων που έχουν δημιουργηθεί από τον Joplin φέρνει στην επιφάνεια ένα, ακόμη, σημαντικό ερώτημα: Πόσο σημαντική είναι, τελικώς, η μεγάλη συχνότητα δειγματοληψίας όταν ψηφιοποιούμε έναν δίσκο βινυλίου; Η δοκιμή αυτή μας επιτρέπει να καταλήξουμε σε κάποια απάντηση. Καταρχήν τα όχι-και-τόσο-καλά νέα: Αν περιμένετε να εκπλαγείτε ακούγοντας σημαντικές διαφορές μεταξύ δειγματοληψίας 48kHz και 96kHz (πολύ περισσότερο μεταξύ 96kHz και 192kHz) θα απογοητευθείτε. Ακόμη και με καλές παραγωγές οι διαφορές είναι ελάχιστες και απαιτείται κοπιώδης διαδικασία σύγκρισης για να είσαι σίγουρος ότι, πράγματι υπάρχουν ακουστές διαφορές (μόνο κατά περίπτωση, δοκιμάστε την τύχη σας -τρόπος του λέγειν- με τα αρχεία και το σχετικό plug in του foobar2000). Η πιθανότερη αιτία για αυτό το αποτέλεσμα έγκειται, μάλλον, στο γεγονός ότι το φάσμα του αναλογικού προγράμματος δεν είναι τόσο εκτεταμένο ώστε να υπάρχει πραγματικό όφελος από ένα πραγματικό oversampling (που θα ανέβαζε το άνω όριο της απόκρισης αισθητά πάνω από τα 20kHz) και ότι η δυναμική περιοχή δεν είναι τόσο υψηλή ώστε ο λόγος σήματος προς θόρυβο που προσφέρουν τα 24 (και τα 32) ψηφία να είναι ιδιαίτερα χρήσιμος. Επειδή αυτό είναι ένα θέμα που συζητείται αρκετά έντονα, λάβετε υπόψιν σας ότι εδώ δεν μιλάμε για τα θεωρητικά όρια ενός αναλογικού συστήματος αλλά για την πράξη, δηλαδή τους υπάρχοντες δίσκους και αυτοί δεν φαίνεται να εξαντλούν καθόλου τα όρια αυτά, όποια και αν είναι!

Τα καλά νέα, από την άλλη, είναι ότι αν κάποιος σκοπεύει να κάνει σοβαρή δουλειά, δηλαδή να πραγματοποιήσει ένα στοιχειώδες mastering στα αρχεία του (ξεκινώντας από το de-clicking και συνεχίζοντας σε περισσότερο φιλόδοξες κινήσεις) τότε η υψηλή ανάλυση ίσως δεν είναι κακή ιδέα, όπως σε κάθε ψηφιακή διαδικασία. Όσο περισσότερα δεδομένα έχεις για να τρέξεις σε αυτά έναν αλγόριθμο, τόσο το καλύτερο, ειδικά αν αλγόριθμος αυτός επεμβαίνει στο σύνολο του αρχείου. Επομένως και στην περίπτωση του βινυλίου φαίνεται να ισχύει ο κανόνας της ψηφιακής αρχειοθέτησης που ισχύει γενικώς, να χρησιμοποιείται, δηλαδή, η μεγαλύτερη δυνατή ανάλυση. Τούτων λεχθέντων, οι παρατηρήσεις που έγιναν στο πρώτο μέρος του κειμένου αυτού, ισχύουν και στην περίπτωση των αρχείων. Ο Joplin φαίνεται να διατηρεί εξαιρετικά τα χαρακτηριστικά του κάθε δίσκου και το σύνολο των λεπτομερειών που τον καθορίζουν, είτε αυτές αφορούν στο φασματικό περιεχόμενο, είτε στα χρονικά χαρακτηριστικά, είτε στη δυναμική περιοχή. Έτσι, ο “αναλογικός” χαρακτήρας της παραγωγής (και μαζί, φυσικά, ο χαρακτήρας του αναλογικού συστήματος που χρησιμοποιήθηκε για την αναπαραγωγή της) είναι παρών ακόμη και στη μορφή αρχείου, μια πολύ ενδιαφέρουσα δυνατότητα που για να την αξιολογήσεις θα πρέπει να βρεθείς απέναντί της!

Τελικώς...

... οι ορίζοντες που ανοίγει ο Joplin είναι πραγματικά ευρύτατοι. Καταρχήν, φαίνεται να αποτελεί μια πολύ καλή (με βάση και την τιμή του) εναλλακτική λύση στους συνήθεις προενισχυτές phono διαθέτοντας πολύ καλή δυναμική περιοχή και κορυφαία ακρίβεια αποέμφασης. Στην συνέχεια προσφέρει ένα ατελείωτο πεδίο πειραματισμών και δημιουργικής ενασχόλησης για οποιονδήποτε θέλει να ασχοληθεί με την μεταφορά της αναλογικής του συλλογής σε ψηφιακή μορφή. Και όλα αυτά γίνονται με έναν τρόπο που σέβεται απόλυτα την ποιότητα του αρχικού υλικού χάρις σε μια ορθολογική, ποιοτική σχεδίαση. Μετά το HiFace, η M2Tech φαίνεται να δίνει ένα ακόμη μάθημα πρωτοπορίας.