www.avmentor.gr: Site for Audio, Video & Home Entertainment Technologies

ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΑΠΕΧΕΙ ΠΟΛΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ, μπορεί κανείς να φανταστεί ότι ένα πολυκαναλικό σύστημα ήχου δεν είναι παρά ένα δικαναλικό σύστημα επί κάποιον συντελεστή (πχ, ένα σύστημα πέντε καναλιών είναι 2.5 δικαναλικά συστήματα). Αυτό είναι ιδιαίτερα ακριβές στην περίπτωση των πολυκαλικών συστημάτων που χρησιμοποιούν δίσκους υψηλής ανάλυσης και πολλών καναλιών όπως τα SACD και DVD-A, όπου δεν απαιτείται κανενός είδους επεξεργασία. Ωστόσο, τα πολυκαναλικά συστήματα έχουν τις ρίζες τους στον κινηματογραφικό ήχο και στην περίπτωση αυτή υπάρχει μία σημαντική διαφοροποίηση από το απλό δικαναλικό. Η διαφοροποίηση αυτή είναι τα συστήματα κωδικοποίησης που χρησιμοποιεί ο κινηματογραφικός ήχος, η ύπαρξη των οποίων επηρεάζειτην δομή ενός πολυκαναλικού συστήματος στην γενική του μορφή.

EΠΙΣΤΡΟΦΗ►

ΚΟΡΥΦΗ ΣΕΛΙΔΑΣ

Τα DVD-Video players, οι βασικές πολυκαναλικές συσκευές για κινηματογραφικό ήχο, περιλαμβάνουν κατ' αρχήν, ένα ζεύγος εξόδων στερεοφωνικού σήματος (όπου εμφανίζεται το σήμα όταν αναπαράγεται ένα CD-DA, ένα downmix του πολυκαναλικού σάουντρακ ή ακόμη και ένα δικαναλικό σήμα Dolby Pro Logic) και μία ψηφιακή έξοδο όπου εμφανίζεται ένα σήμα που μπορεί να είναι LPCM (όταν αναπαράγεται CD) ή η παλμοσειρά του ψηφιακού πολυκαναλικού σήματος που είναι κωδικοποιημένο κατά AC-3 στην περίπτωση του πλέον διαδεδομένου Dolby Digital. Αν η συσκευή είναι συμβατή με το σύστημα DTS τότε οι αντίστοιχοι δίσκοι "γυρίζουν" την ψηφιακή είσοδο σε αυτό το σύστημα, το οποίο δεν είναι συμβατό με το Dolby Digital. Στην περίπτωση του DVD-Video υπάρχει μία ακόμη παραλλαγή κατά την οποία το ίδιο το player έχει ενσωματωμένους επεξεργαστές Dolby Digital και αναλογικές εξόδους για όλα τα κανάλια. Στις ψηφιακές πηγές κινηματογραφικού ήχου, οφείλουμε να συμπεριλάβουμε και το Laser Disc, μία τεχνολογία αναλογική, η οποία ωστόσο στο τελευταίο εξελικτικό της στάδιο έφθασε να περιλαμβάνει δυνατότητα αποθήκευσης ψηφιακών σημάτων κωδικοποιημένων με την προδιαγραφή AC-3. Τα LD players που έχουν την δυνατότητα να εξάγουν σήματα Dolby Digital από τους αντίστοιχους οπτικούς δίσκους, διαθέτουν μία έξοδο RF η οποία μπορούσε να συνδεθεί σε έναν αντίστοιχο αποκωδικοποιητή.

ΚΟΡΥΦΗ ΣΕΛΙΔΑΣ

Από την στιγμή που επιλέγουμε αριθμό καναλιών μεγαλύτερο του δύο οι δυνατότητές μας είναι αρκετά συγκεκριμένες. Το απλούστερο και πεπαλαιωμένο αναλογικό σύστημα το Dolby Pro Logic χρησιμοποιεί τέσσερα κανάλια (δεξί, αριστερό, κεντρικό και οπίσθιο). To ψηφιακό Dolby Digital που είναι και το πλεόν διαδεδομένο, αποτελώντας το de facto standard αυτή τη στιγμή, χρησιμοποιεί έξι κανάλια από τα οποία τα πέντε είναι πλήρους φάσματος (τυπικά 20-20.000Hz, δεξί, αριστερό, κεντρικό, δεξί οπίσθιο και αριστερό οπίσθιο) και το ένα αναπαράγει μόνον χαμηλές συχνότητες (τυπικά 3Hz-120Hz) και είναι προορισμένο για τα εφέ χαμηλών συχνοτήτων (LFE). To κανάλι LFE (Low Frequency Effects) είναι ένα ειδικό "κινηματογραφικό" κανάλι όπου ο μηχανικός ήχου μπορεί να αποθηκεύσει ειδικά εφέ πολύ χαμηλών συχνοτήτων. Ετσι η πραγματική του χρησιμότητα είναι ακριβώς αυτή: η αναπαραγωγή συγκεκριμένων σημάτων και όχι η συμπλήρωση των κυρίως ηχείων σε ότι αφορά την απόδοση των χαμηλών συχνοτήτων όπως συμβαίνει στα συμβατικά, δικαναλικά συστήματα. Συγγενικό με το Dolby Digital αλλά, στην ουσία, εξέλιξη του Pro Logic είναι και το Pro Logic II. Πρόκειται για ένα ψηφιακό matrixed σύστημα 3/2 καναλιών "ελαφρύτερο" από το Dolby Digital που είναι συμβατό με το Pro Logic και μπορεί να δημιουργήσει πρόσθετα κανάλια και από στερεοφωνικό ή μονοφωνικό πρόγραμμα. Ιδιο αριθμό καναλιών αλλά διαφορετικό σε κωδικοποίηση είναι το DTS (Digital Theater System). Για την αναπαραγωγή DTS απαιτείται κατ' αρχήν ανάλογος δίσκος (ψάξτε τον λογότυπο DTS στο εξώφυλλο) και στην συνέχεια συμβατό DVD Video player και ενισχυτής/αποκωδικοποιητής. Στην περίπτωση που το DVD Video player είναι συμβατό με DTS αλλά δεν περιλαμβάνει διακριτές αναλογικές εξόδους, δώστε σημασία στην εξής λεπτομέρεια: Το ψηφιακό σήμα που εμφανίζεται στην ψηφιακή έξοδο όταν αναπαράγεται δίσκος DTS (και έχουν γίνει οι σχετικές ρυθμίσεις, δηλαδή DTS:ON) είναι DTS datastream, μη συμβατό με μία απλή ψηφιακή είσοδο LPCM ή Dolby Digital/AC-3. Τα έξι κανάλια (5.1) έχουν υιοθετήσει και τα συστήματα πολυκαναλικού ήχου υψηλής ανάλυσης (SACD, DVD-A). Η διαφορά των συστημάτων αυτών από τα αντίστοιχα κινηματογραφικά είναι ότι δεν χρησιμοποιήται ούτε απωλεστική συμπίεση ούτε και matrixing. Διαφορές, υποθετικά, υπάρχουν και στην ίδια την επεξεργασία των καναλιών που είναι διαφορετική στις δύο περιπτώσεις.

ΚΟΡΥΦΗ ΣΕΛΙΔΑΣ

Η αναπόφευκτη πορεία μας πρός περισσότερα κανάλια περιλαμβάνει τα συστήματα 6.1, που προσφέρουν ένα ακόμη κανάλι για οπίσθιο κεντρικό ηχείο (Dolby EX, DTS ES) καθώς και τα συστήματα 7.1 (όπου χρησιμοποιούνται δύο κεντρικά οπίσθια ηχεία). Η ανάγκη για ένα τρίτο ηχείο πίσω από τον ακροατή πηγάζει από το γεγονός ότι η δυνατότητά μας να εντοπίζουμε πηγές πίσω μας είναι εξαιρετικά περιορισμένη. Αξίζει να σημειωθεί, ότι τα συστήματα 6.1 περιλαμβάνουν το κανάλι αυτό κωδικοποιημένο στο σήμα των δύο άλλων οπίσθιων καναλιών με τεχνική matrix. Eξαίρεση σε αυτό αποτελεί το σύστημα DTS ES Discrete που προβλέπει την ύπαρξη ενός διακριτού έκτου καναλιού. Εχοντας αναφέρει όλα αυτά είναι σημαντικό να διευκρινιστεί ότι η τεχνική δυνατότητα ενός συστήματος να αποκωδικοποιήσει και να αναπαράγει έναν ορισμένο αριθμό καναλιών (ή συμβατότητά του δηλαδή με κάποια από τα παραπάνω συστήματα) είναι αναγκαία αλλά όχι ικανή συνθήκη για να υπάρξει ένα αντίστοιχο αποτέλεσμα. Απαιτείται να υπάρχει η αντίστοιχη πληροφορία από την παραγωγή του δίσκου.

ΚΟΡΥΦΗ ΣΕΛΙΔΑΣ

Στην περίπτωση των πολυκαναλικών συστημάτων ο ενισχυτής, πέραν των λειτουργιών που ήδη περιγράψαμε στην παράγραφο για τα δικαναλικά συστήματα, είναι επιφορτισμένος και με την επεξεργασία/αποκωδικοποίηση του σήματος, όπου αυτή χρειάζεται. Ενα από τα βασικά γνωρίσματα ενός πολυκαναλικού ενισχυτή, επομένως είναι η συμβατότητά του σε επίπεδο αποκωδικοποίησης. Ενας τυπικός πολυκαναλικός ενισχυτής οφείλει πλέον να είναι συμβατός τουλάχιστον με σήματα Dolby Digital 5.1 και να διατηρεί επίσης την συμβατότητά του με το αναλογικό Dolby Pro Logic. Από εκεί και πέρα με βάση τις απαιτήσεις του, μπορεί κανείς να αναζητήσει συσκευές συμβατές με DTS (Digital Theater System, με μικρότερο βαθμό συμπίεσης σε σχέση με το AC-3), Dolby EX (στο οποίο ένα έκτο, κεντρικό οπίσθιο, κανάλι είναι κωδικοποιημένο με αναλογικό matrixing στα δύο ακραία οπίσθια κανάλια), DTS ES (που προσφέρει ως ES Discrete την δυνατότητα για την δημιουργία ενός διακριτού οπίσθιου κεντρικού καναλιού) και Dolby Pro Logic II, την νέα βελτιωμένη εκδοχή του παλιού αναλογικού Pro Logic.
Ο ενισχυτής επίσης μπορεί να προσφέρει την δυνατότητα χρήσης μίας πολυκαναλικής εισόδου (5.1 καναλιών) που μπορεί να χρησιμοποιηθεί από πηγές πολυκαναλικού ήχου υψηλής ανάλυσης και από DVD-Video με ενσωματωμένους αποκωδικοποιητές Dolby Digital. Στην περίπτωση αυτή δεν χρησιμοποιήται ο εσωτερικός του αποκωδικοποιητής.
O χωρισμός των ενισχυτών σε προενισχυτές τελικούς και ολοκληρωμένους ενισχυτές όπως αναφέρεται στην σελίδα των δικαναλικών συστημάτων ισχύει και στην περίπτωση των πολυκαναλικών συστημάτων, με τους προενισχυτές να περιλαμβάνουν και τον επεξεργαστή του κινηματογραφικού ήχου και τους τελικούς να είναι δικάναλοι, τρικάναλοι ή πεντακάναλοι, χωρίς φυσικά να αποκλείεται η ύπαρξη μονοφωνικών ή και με περισσότερα κανάλια τελικών ενισχυτών.

ΚΟΡΥΦΗ ΣΕΛΙΔΑΣ

Eίναι λογικό τα πολλά κανάλια να καταλήγουν και σε πολλά... ηχεία. Η διαφορετική θέση των ηχείων ενός πολυκαναλικού συστήματος στο χώρο και η διαφορετική τους αποστολή, μας επιτρέπουν να τα διαχωρίσουμε με βάση τον ρόλο τους σε ένα πολυκαναλικό σύστημα. Ο διαχωρισμός αυτός ισχύει και εν πολλοίς είναι αποδεκτός μόνο στα πολυκαναλικά συστήματα οικιακού κινηματογράφου. Τα πολυκαναλικά συστήματα ήχου υψηλής ανάλυσης πρέπει (ιδανικά) να χρησιμοποιούν πέντε ίδια ηχεία και, προαιρετικά, ένα υπογούφερ. Σε ένα πολυκαναλικό κινηματογραφικό σύστημα, διακρίνουμε τα κυρίως ηχεία, το δεξί και το αριστερό, που αποδίδουν το μεγαλύτερο μέρος του προγράμματος και την μουσική μπάντα, το κεντρικό το οποίο αποδίδει τους διαλόγους και συνήθως έχει μία μορφή βολική ώστε να τοποθετείται πολύ κοντά στην επιφάνεια προβολής και τα οπίσθια τα οποία είναι υπεύθυνα για την δημιουργία του πεδίου περιβάλλοντος ήχου και είναι συνήθως μικρότερα σε όγκο. Επειδή συχνά, τα ηχεία ενός τέτοιου συστήματος βρίσκονται κοντά σε τηλεοπτικές οθόνες είναι απαραίτητο να είναι θωρακισμένα για να μην δημιουργούν προβλήματα σε αυτές. Τα ηχεία ενός πολυκαναλικού συστήματος ακολουθούν φυσικά τους διαχωρισμούς που αναφέρονται στη σελίδα των δικαναλικών συστημάτων σε ότι αφορά την αρχή λειτουργίας τους και την μορφή τους και μπορεί να είναι επίσης παθητικά ή ενεργά, ακόμη και ψηφιακά, υπό την προυπόθεση ότι το υπόλοιπο σύστημα είναι δομημένο με τον κατάλληλο τρόπο. Η ίδια παρατήρηση ισχύει και για τα υπογούφερ που τροφοδοτούνται με το κανάλι LFE, με την διαφορά ότι το σύνολο σχεδόν των συστημάτων ".1" προβλέπει να είναι ενεργά και όχι παθητικά. H συμπεριφορά των ηχείων ως προς την πολική απόκριση, είναι ένα σημείο που συζητείται αρκετά στα πολυκαναλικά συστήματα κυρίως σε ότι αφορά τα περιφερειακά ηχεία. Αυτά μπορεί να είναι συμβατικά, μονοκατευθυντικά (monopoles, δηλαδή να ακτινοβολούν προς τον έναν ημιχώρο) είτε δικατευθυντικά δηλαδή να ακτινοβολούν και προς τους δύο ημιχώρους. Στην περίπτωση των δικατευθυντικών ηχείων υπάρχουν δύο έκδοχές. Είτε η ακτινοβολία γίνεται σε αντίθεση φάσης (dipolars) με αποτέλεσμα να μην είναι εύκολος ο εντοπισμός των ηχείων (κάτι που επιθυμούμε στα ηχεία surround) είτε γίνεται συμφασικά (bipolars) οπότε έχουμε ενίσχυση των χαμηλών συχνοτήτων λόγω συμβολής όταν το μήκος κύματος αυξάνεται.

ΚΟΡΥΦΗ ΣΕΛΙΔΑΣ

H μεταφορά των σημάτων σε ένα πολυκαναλικό σύστημα χρησιμοποιεί τις συνήθεις γραμμές τόσο σε ότι αφορά τα σήματα στάθμης line, όσο και αυτά της υψηλής στάθμης. Ομοιότητα επίσης υπάρχει και στην περίπτωση των ψηφιακών σημάτων. Λεπτομέρειες γι' αυτά υπάρχουν στη σελίδα των δικαναλικών συστημάτων. Σημαντικό είναι να διευκρινισθεί ότι ένα πολυκαναλικό σύστημα μπορεί να περιλαμβάνει τρία είδη ψηφιακού σήματος τα οποία μπορούν να χρησιμοποιήσουν οποιαδήποτε γραμμή μεταφοράς: Tο σύνηθες LPCM που παράγεται από τα CD players, τα DVD Video players, τα Super Audio CD players και τα DVD Audio players, το σήμα AC-3 που παράγεται από τα DVD Video players που αποκωδικοποιούν σήματα Dolby Digital και το σήμα DTS που παράγεται από τα DVD Video players όταν αυτά αναπαράγουν δίσκους DTS και έχουν ρυθμιστεί καταλλήλως.

ΚΟΡΥΦΗ ΣΕΛΙΔΑΣ EΠΙΣΤΡΟΦΗ►

ΔΙΑΒΑΣΤΕ:
►Audio & Video Primer. Εναι εισαγωγικό κείμενο για τα οπτικοακουστικά συστήματα.
►Η Ιεραρχική Θεώρηση των οπτικοακουστικών συστημάτων. Τα μέρη ενός συστήματος και η σχέση του κάθε μέρους με τα υπόλοιπα
►Τα μέσα αποθήκευσης οπτικών και ηχητικών σημάτων και οι τεχνολογίες τους
►Πηγές και μέσα προβολής εικόνας
►Τα συστήματα αναπαραγωγής ήχου με δύο κανάλια (stereo)

ΣΧΕΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ:
►HowTo: Τι πρέπει να γνωρίζετε πριν αγοράσετε ηχεία.
►e-mailHELP!: Αν έχετε απορίες, μπορούμε να τις απαντήσουμε.